බ්රසීලයේ මෙතෙක් පැවති තියුණුම ජනාධිපතිවරනයේදී, අන්ත දක්ෂිනාංශික අපේක්ෂකයා වූ Jair Bolsonaro, (බොල්සොනාරෝ) කම්කරු පක්ෂයේ (PT) ප්රවීණ අපේක්ෂකයා වූ Luiz Inácio da Silva විසින්, (ලූලා ලෙස ප්රසිද්ධියට පත්ව සිටින), පරාජයට පත් කිරීමට සමත් විය. 50.9%ක ඡන්ද ප්රමාණයක් ලබා ගනිමින් ලූලා ජයග්රහණය කරා ළඟා විය. බොල්සොනාරෝ මිලියන 57 ක් ලබා ගත් අතර ලූලා ඡන්ද මිලියන 59 ක් ලබා ගත්තේය. බ්රසීලය දැන් ඉතා ධ්රැවීකරණය වූ සහ බෙදුණු සමාජයක් වන අතර ලූලා ජයග්රහණය කළද, බ්රසීලයේ ජන අරගලය අවසන් වී නැත.
අන්ත දක්ෂිනාංශික ප්රතිගාමී ජනතාවාදියා දෙවන වර නැවත බලයට පත් වීම ගැන බියෙන් සිටි මිලියන ගණනක් බ්රසීල ජනතාව බොල්සොනාරෝගේ පරාජය වීදි බැස සමරන ලදී. ඔහුගේ ආණ්ඩුවේ ව්යසනකාරී ප්රතිවිපාක හමුවේ ඡන්ද ප්රතිඵලයේ පටු බව බොහෝ දෙනා කම්පනයට පත් කර ඇත. කොවිඩ් වසංගතය ප්රතික්ෂේප කරන්නෙකු වන බොල්සොනාරෝගේ පාලන කාලය අතරතුර බ්රසීලයේ මරණ 900,000 ක් සිදුවීය. මෙයට අමතරව මිලියන ගනනක් දරිද්රතාවයට තල්ලු කර දමා ඇති අතර ජනතාවගේ ජීවන තත්වයන් බරපතල ලෙස පහත වැටී ඇත. කුරිරු වර්ගවාදය, සමලිංගික භීතිකාව සහ ස්ත්රී ද්රෝහීකම ඔහුගේ පාලන තන්ත්රයේ ප්රධාන ලක්ෂණයන් වූ අතර, ඔහු දැව ජාවාරම්කාරයින් සහ විශාල ඉඩම් හිමියන් සමඟ එක්ව ලෝක උරුමයක් වන ඇමසන් වැසි වනාන්තරයේ විශාල ප්රදේශ විනාශ කිරීම සිදු කලේය.
ඒ අතරම ඔහුගේ ජනප්රියවාදය හරහා බ්රසීලියානු මධ්යම පන්තියේ සහ නාගරික දුප්පතුන්ගේ කොටස් අතර සහය දිනා ගැනීමට සමත් වූ අතර, ප්රචණ්ඩත්වය සහ අපරාධ පිළිබඳ බොහෝ දෙනාගේ බිය පෙන්නුම් කරන ලදි. “පවුල, දේශප්රේමය සහ ආගම” යන සටන් පාඨය යටතේ සමාජයේ ප්රතිගාමී කොටස් වෙත බොල්සොනාරෝ විසින් කරන ලැබු ආයාචනයක් සමග, සමහර ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, බ්රසීල ජනතාවගෙන් තුනෙන් එකක් දක්වා එවැන්ජලිස්ත පල්ලිවලට බොහෝ දෙනා ඇදී ගොස් ඇත. මේ අතර බ්රසීල ජනගහනයෙන් බහුතරයක් බොල්සොනාරෝ නෙරපා හැරීම සඳහා ලූලාට සහාය දැක්වීමට පෙළ ගැසී සිටියහ. කෙසේ වෙතත්, බොහෝ දෙනා එසේ කළේ පසුගිය කාලයේ පැවති ලූලාගේ ආණ්ඩුවේ වාර්තා වල ක්රියාකලාපය නිසා දැඩි සැකයකින් යුතුව ය. 2003 දී ප්රථම වරට ජනාධිපතිධූරයට තේරී පත් වූ ලූලා වාර දෙකක් සඳහා ජනාධිපති විය. ඔහුගේ ජනාධිපති ධූරය යටතේ යම් ආකාරයක සමාජ ප්රතිසංස්කරණ හඳුන්වා දීමට ඔහුට හැකි විය. එමගින් මිලියන ගණනකට විශ්ව විද්යාල විවෘත කරන ලද අතර, විශේෂයෙන් කලින් බැහැර කර තිබූ කළු තරුණ තරුණියන්ට විශ්ව විද්යාල අවකාශය හිමිවිය.
ලූලා නැවත පැමිණීම
පුළුල් සමාජ සුබසාධන වැඩසටහනක් වන ‘‘Bolsa Familia“ නැමැති වැඩ සටහන සමග සමාජයේ දුප්පත්ම අයට මූල්ය ආධාර ලබා ගැනීමට අවස්ථාව උදා විය. ලූලා ඔහුගේ දෙවන ධුර කාලයෙන් පසු ධූරයෙන් ඉවත් වන විට ඔහු 80%ක ප්රතිශතයක් සම්මත ශේණිගත කිරීම අනුව ජනප්රියතාවය හිමිව තිබුණි. මෙම ප්රතිසංස්කරන සමග පුද්ගලීකරනය හා විශ්රාම වැටුප් ක්රමයට එල්ල කරන ප්රහාරයන් ද සිදු වූ අතර, එය PT පක්ෂය වෙතින් වාමාංශික කොටස් ඉවත්ව සමාජවාදය සහ ලිබර්ටි පක්ෂය (PSOL) නමින් අලුත් පක්ෂයක් පිහිටුවීමට තුඩු දුන්නේය. භාණ්ඩ මිලෙහි උත්පාතයක් පැවතීම සමග එවකට වර්ධනය වෙමින් පැවති චීන ආර්ථිකයට අපනයනය හඳුන්වා දුන් ප්රතිසංස්කරණ ගනනාවක් ද එකල සිදු විය.
කෙසේ වෙතත්, ලූලාගෙන් පසුව 2014 දී තේරී පත් වූ ඔහු විසින් පත් කරන ලද අනුප්රාප්තිකයා වන Dilma Rousseff ට දරුණු අවපාතයකට මෙන්ම හාත්පසින්ම වෙනස් ආර්ථික හා ලෝක තත්වයකට මුහුණ දීමට සිදු විය. බ්රසීල ජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය පහත වැටී විරැකියාව ඉහළ ගියේය. ඒ සමගම අතිවිශාල මුදල් වංචාවක් සම්බන්ධ දූෂණ වලට PT පක්ෂය පැටලී සිටියේය. දක්ෂිණාංශික විනිසුරුවරයෙකුගේ නායකත්වයෙන් යුත් දූෂණය පිළිබඳ විමර්ශනයක් විසින් ලූලාට චෝදනා එල්ල කරන ලද අතර ඔහු ඉන් වැරදි කරුවකු බවට පත්ව දූෂණය සම්බන්ධයෙන් කාලයක් සිරගත කරන ලදී. පසුව ඔහු නිදහස් කරන ලද අතර සියලු චෝදනාවලින් නිදහස් විය. කෙසේ වෙතත්, ලුලාගේ නායකත්වයෙන් පැවැති පීටී පක්ෂය දූෂණයෙන් පිරී තිබුණු එකක් විය. පීටී සහ අනෙකුත් පක්ෂ සහ දේශපාලකයන් අතර පවතින දූෂණයේ දුර්ගන්ධය තවමත් එලෙසම පවතී. මෙම තත්වය බොල්සොනාරෝ සහ ඔහුගේ ආධාරකරුවන් විසින් ලුලාට එරෙහිව මැතිවරණ ව්යාපාරයේ දී තමන්ගේ දූෂිත ක්රියාවන් නොතකා උපරිම ලෙස ප්රයෝජනයට ගන්නා ලදී.
ධනවාදයෙන් බිඳී යාමට ‘වම’ හා PT පක්ෂය අසමත් වීම හේතු කොට ගෙන බලගතු දක්ෂිනාංශික ප්රතිගාමී බලවේගයක් ගොඩනැගීමට බොල්සොනාරෝට ඉඩ සලසන ලදී. ලූලා යටතේ වෙනිසියුලාවේ වැනි “සමාජවාදී බලයක්” බිහි වනු ඇති බවට අනතුරු අඟවමින් ඔවුහු වෙනිසියුලාවේ පැවති ව්යසනකාරී තත්ත්වය ද ඡන්ද ව්යාපාරයේදී උපරිමයෙන් ප්රයෝජනයට ගත්හ. ධනවාදයෙන් බිඳී යාමට අසමත් වීම සහ එක්සත් ජනපදයේ සම්බාධක වලට මුහුණ දීම සිදු වීම සමග වෙනිසියුලාවේ හියුගෝ චාවේස් යටතේ ඉහල සිට පහල දක්වා නිලධරවාදී පාලනයක් බිහි විය. ඉන් පසුව නිකොලස් මදුරෝ යටතේ ද, ඇති වූ ආර්ථික හා සමාජ ව්යසනය ද, බොල්සොනාරොගේ දක්ෂිනාංශයට ආයුධයක් ලබා දෙන ලදි. ඒ හරහා සමස්ථ ලතින් ඇමරිකාව තුල වමට සහ සමාජවාදයට නැඹුරු වීමට එරෙහි විශාල ප්රචාරයක් ගෙන යාමට පසු බිම සකස් කර දුන්හ.
ඒ සමගම, බ්රසීලයේ, PT පක්ෂය වෙතින් බෙදී ගිය වාමවාදී PSOL පක්ෂය රට පුරා කම්කරු පන්තිය හා දුගීන් අතර ශක්තිමත් පදනමක් සහිත මහජන විකල්පයක් ගොඩනැගීමට අසමත් වීමද කැපී පෙනුනි. PSOL මෙම මැතිවරණයේදී පළමු වටයේ අපේක්ෂකයෙකු ඉදිරිපත් කිරීමට අසමත් වූ අතර ඒ හරහා ඔවුන් බෙදීම්වලට ලක් විය. ඒ අතර තමන් ධනවාදය ආරක්ෂා කරන පුද්ගලයෙක් බව ඔප්පු කිරීමට ලූලා විශාල උත්සාහයක් දරණු ලැබීය. ඔහු පෙර මැතිවරණවලදී ලූලාට එරෙහිව නැගී සිටි දක්ෂිනාංශික ජෙරල්ඩෝ ඇල්ක්මින් සමඟ සභාගයක් පවා පිහිටුවා ගැනීම දක්වා ගමන් කලේය. නමුත් ඔහුට ජයග්රහණය කිරීමට ඉඩ දුන්නේ එය නොවේ. ලූලාගේ ජයග්රහණයේ පදනම වූයේ බොල්සොනාරෝ කෙරෙහි ඇති ජනතා වෛරය නිසා ඔහුව ඉවත් කිරීමට කටයුතු කළ මිලියන ගණනකගේ විරෝධය උග්ර ස්ථානයකට පත්වීම නිසාය.
බ්රසීලයේ ප්රධාන ධනේශ්වර කණ්ඩායම් වලින් බහුතරයක් සහ බොල්සොනාරෝට එරෙහිව විවිධ ජාත්යන්තර බලවේග ලූලාට සහය දක්වන ලදි. බොල්සොනාරෝ 2018 දී ජයග්රහණය කරන විට ද ඔවුන් කිසි විටෙක ඔහුට පිටුබලය දුන්නේ නැත. එම අවස්ථාවෙහිදී, සාම්ප්රදායික ධනේශ්වර පක්ෂ PT පක්ෂය කෙරෙහි සහයෝගය සහ විශ්වසනීයත්වය බිඳ වැටීමකට ලක්ව තිබුණි.
මැතිවරණයට පෙර බොල්සොනාරෝ අමරිකාවේ ට්රම්ප් අනුගමනය කිරීමට උත්සාහ ගත් අතර මැතිවරණ ප්රතිඵලය පවා පිළිගැනීම ප්රතික්ෂේප කරනු ඇතැයි මුලදි පෙනෙන්නට තිබුණි. ඔහුට හමුදාව තුළ ශක්තිමත් පදනමක් තිබූ අතර ඔහුගේ ආධාරකරුවන්ට සන්නද්ධ වීමට පහසු වන පරිදි තුවක්කු භාවිතා කිරීමේ පාලනය ලිහිල් කර තිබුණි. ඔහු තම ධනපති කඳවුර සහ හමුදාවේ කොටස් බලමුලු ගන්වා යම් ආකාරයක කුමන්ත්රණයක් හරහා බලයේ එල්ලී සිටීමට උත්සාහ කළේ නම් එය සිවිල් යුද්ධයක් සමඟ සමාජ පිපිරීමක් හා සන්නද්ධ ගැටුමක් දක්වා තත්වය අවුලුවාලිය හැකිව තිබුණි.
මෙම ලිපිය ලියන මොහොත වන විට හමුදාව සහ ඔහුට සහාය දක්වන අනෙකුත් දේශපාලන නායකයින් එවැනි හමුදාමය ක්රියාවලින් පසුබැස ඇත්තේ එයින් ගලා එන ප්රතිවිපාකවලට බියෙන් බව පෙනේ. එවැනි පියවරක් ධනවාදයට ඉතා භයානක වනු ඇති බව ඔවුන් තේරුම් ගෙන සිටී. එවැනි ගැටුමකින් පසු ලූලා බලයට පත් වූයේ නම් ජනතාව රැඩිකල්කරණයට ලක් වී ආන්ඩුවෙන් තවත් ඉදිරියට ගොස් ධනවාදයේ පැවැත්ම අවම කළ හැකි රැඩිකල් ක්රියාමාර්ග ගන්නා ලෙස ඉල්ලා සිටීමට ඉඩ තිබුණි. 2023 ජනවාරියේ දී ලූලා බලයට පත්වීම වැලැක්වීම සඳහා බොල්සොනාරෝ ගෙන යන මූලික උත්සාහයේදී මෙය වෙනස් විය හැකිය. කම්කරු පන්තියට සහ වමට බොල්සොනාරෝ බලයේ සිටීමට උත්සාහ නොකිරීම මත හෝ ලූලාගේ ධනේශ්වර ගැති සන්ධානයේ දේශපාලන නායකයින් මත විශ්වාසය තැබිය නොහැක. කෙසේ වුවද බොල්සොනාරෝ හෝ ඔහුගේ ආධාරකරුවන් බලයේ එල්ලී සිටීම උත්සාහ කලහොත් එය වැළැක්වීමට අවශ්ය ඕනෑම පියවරක් ගැනීමට මහජනතාව බලමුලු ගැන්වීමක් සංවිධානය කළ යුතුය.
ලූලා ජනාධිපතිවරණයෙන් ජයග්රහණය කළද බොල්සොනාරෝගේ ආධාරකරුවන් තවමත් බ්රසීලයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ ප්රාන්තය වන සාඕ පවුලෝ පාලනය කරයි. එහිදී බොල්සොනාරෝගේ හිටපු යටිතල පහසුකම් අමාත්යවරයා වූ ටාර්සියෝ ගෝමස් ආණ්ඩුකාරවරයා පත් කිරීමේ තරඟයෙන් ජයග්රහණය කළේය. කොන්ග්රසයේ පහළ මන්ත්රී මණ්ඩලයේ බලය බොල්සොනාරෝගේ දක්ෂිණාංශික පක්ෂය සතුව පවතී. එහි ලූලාට ඇත්තේ 25% ක් වන සුලු කොටසක් පමණකි.
මීළඟ ලූලා ආන්ඩුවට ඔහුගේ පළමු ධුර කාල දෙකේ ලැබූ සහය නොලැබෙනු ඇත. PT සහ දක්ෂිනාංශික ධනේශ්වර පක්ෂවල සභාගය අතර, තව දුරටත් බෙදීම් විවෘත වනු නිසැකය. එපමනක් නොව ලූලා බලයට පැමිණෙන්නේ ඔහු මුලින්ම තේරී පත් වූ කාලයේ මෙන් සාපේක්ෂව හිතකර ආර්ථික තත්වයන් යටතේ නොවේ. බ්රසීලය තමන්ගේම අවපාතයකට මෙන්ම ගෝලීය අවපාතයකටද උද්ධමන අර්බුදයකට සහ ඉහළ පොලී අනුපාතවලට මුහුන දෙයි. ලූලා ඔහුගේ මැතිවරණ ජයග්රහණයෙන් පසුව ඔහු මෙසේ ප්රකාශ කර ඇත: “බ්රසීලියානුවන් මිලියන 215ක් සඳහා ආණ්ඩුවක් කරන්න කියා ඉල්ලා සිටින්නේ මට ඡන්දය දුන් අය පමණක් නොවේ. අපි එකම ජනතාවක් එකම රටක් එකම ශේෂ්ඨ ජාතියක්”. නමුත් ලූලා පවසන පරිදි බ්රසීලය එක රටක් නොවේ, එය එක් ජනතාවක් නොවේ, එය සමාජීය වශයෙන් මෙන්ම දේශපාලනික වශයෙන් ද බෙහෙවින් ධ්රැවීකරණය වී ඇති රටකි. ඔහු තවදුරටත් මෙසේ ප්රකාශ කළේය: “අපට තවදුරටත් සටන් කිරීමට අවශ්ය නැත. අනෙකා සතුරා ලෙස දැකීමෙන් අපට එපා වී ඇත.” බොල්සොනාරෝගේ දක්ෂිනාංශය වර්ධනය වන අරගල දෙස බලන්නේ එලෙස නොවේ.
‘ආරක්ෂිත අත් යුගල’
ධනවාදයේ පැවැත්ම සඳහා ඔහු ආරක්ෂිත අත් යුගලයක් බව ධනවාදයට සහතික කිරීමට ඔහු දරන උත්සාහය ධනපති පන්තියේ කොටස් තෘප්තිමත් නොකරනු ඇත. එක් ප්රමුඛ පෙලේ බැංකුකරුවෙකු ඉතා දැනුවත්ව මැතිවරණයට පෙර ප්රකාශ කළ පරිදි: “බොල්සොනාරෝ බලයට ඒම නැවැත්වීම සඳහා අපි ලූලා තේරී පත් කරන්නෙමු. ඊට පසු එයාගේ ආණ්ඩුවේ පළමු දවසේම අපි විපක්ෂයට යනවා.” බොල්සොනාරෝ යටතේ අසීමිතව සිදුවෙමින් පැවති ඇමසන් වැසි වනාන්තරයේ විනාශය ලූලා විසින් නැවැත්වීමට හෝ අඩු කිරීමට ඉඩ ඇත. එහෙත් ඔහුගේ සභාග ආණ්ඩුව ස්ථාවර නොවන අතර බෙදීම් විවෘත වන විට ආණ්ඩුව අර්බුදයට යනු ඇත. ඔහුගේ පසුගිය ආණ්ඩු සමයේ ලූලා හඳුන්වා දුන් සමාජ සුබසාධන වැඩසටහන් ක්රියාවට නැංවීමේ අලුත් අපේක්ෂාවක් එයට නැති බව ඉතා පැහැදිලිය.
මැතිවරනයෙන් පසුව, බොල්සොනාරෝගේ ප්රතිගාමී බලවේග සහ පාලක පන්තිය සමග බ්රසීලයේ නව සටනක් විවෘත වනු ඇත. PT පක්ෂය මේ වන විට ධනවාදය සමඟ විවාහ වී දූෂණයෙන් පිරී ඇත. මෙම පසුබිම තුල කම්කරු පන්තිය සහ ධනවාදය විසින් සූරාකෑමට ලක්වන සියල්ලන් නුදුරු කාලයේදී වේගයෙන් දිගහැරෙන පංති අරගලය සඳහා සූදානම් විය යුතුය. මෙම අරගලයේ ප්රධාන කොටසක් වන්නේ ඉඩම් හිමිකමෙන් හා ධනවාදයෙන් බිඳී, සමාජවාදී ඉදිරි මාවතක් ගොඩනැගීමට කටයුතු කිරීමය. බොල්සොනාරෝගේ ප්රතිගාමී දක්ෂිනාංශික ජනතාවාදය සහ එය පදනම් වූ ධනේශ්වර ක්රමය සහමුලින්ම පරාජය කිරීම සඳහා ප්රජාතන්ත්රවාදී සමාජවාදී වැඩපිලිවෙලක් ජයග්රහණය කිරීම සඳහා කම්කරු පන්තියේ බහුජන පක්ෂයක් ගොඩනැගීමට කටයුතු කිරීම බ්රසීල ජනතාවගේ ප්රමුඛ කාර්ය වියයුතුය.
